Deugden en hoofdzonden in en uit balans

In dit artikel gaan we hoofdzonden behandelen, niet vanuit een religie (die wil disciplineren), maar vanuit een karakter (dat in balans wil zijn). Een lui en hoogmoedig persoon vindt weinig waardering in zijn omgeving. Wat kan iemand met een problematisch karakter of persoonlijkheid doen om de balans weer te herstellen?

Wat zijn belangrijke invloeden op onze geestelijke balans? En wat kunnen we doen om uit balans weer in evenwicht te komen? We koppelen inzichten over balans aan zwaktes, deugden en enneagramtypen.

Drie belangrijke componenten, waarvan het belangrijk is dat zij een balans in het leven vormen, zijn autonomie, kwaliteit en verbinding. De balans binnen elk component levert vrijheid, creativiteit en liefde op. De onbalans levert afhankelijkheid, verveling of eenzaamheid op.
Een voorbeeld van onbalans is "verslaving aan drugs". Drugsverslaafden zijn afhankelijk van hun kicks. Ze zijn niet verbonden met anderen, wanneer zij high zijn of stelen om aan geld voor dope te komen. Zij streven naar snelle bevrediging via drugs, maar in de tussentijd verslechtert de kwaliteit van hun leven wanneer de drugs zijn uitgewerkt.

Er zijn combinaties van positieve, ideale (+) of negatieve, uit balans zijnde (-) uitdrukkingen van "autonomie", "kwaliteit" en "verbinding".

Afhankelijkheid (-) Verveling (-) Eenzaamheid (-) onbalans
Autonomie Kwaliteit Verbinding balans
Vrijheid (+) Creativiteit (+) Liefde (+) ideaal

Slechts 1 van deze combinaties is overwegend positief (innerlijke en externe vrijheid beleven als autonomie, kwaliteit ervaren of scheppen, liefde ontvangen en geven in verbinding) vertegenwoordigt een gelukkig (makend) evenwicht. Je zou de overige meer of minder ongebalanceerde combinaties kunnen zien als valkuilen voor de klassieke zeven hoofdzonden. Welke? Dat wordt in dit artikel uitgelegd. Voor wie hoofdzonde een te religieus beladen termen is, lees voor hoofdzonde "zwakte".
Volgens neuropsycholoog Margriet Sitskoorn hebben hoofdzonden een eigen plek in het menselijk brein. Volgens Sitskoorn "zetten ze ons aan tot asociaal gedrag, maar ze hebben ook iets sociaals (zelfs een deugd) in zich". In dit artikel laten we zien dat dit voor zes van de zeven hoofdzonden geldt. In haar boek Passies van het brein beantwoordt ze de vraag waarom we aan onze zonden blijven toegeven.
Volgens de katholieke kerk liggen de hoofdzonden aan de basis van vele andere "zonden". Een hoofdzonde wordt hier opgevat als een zwakte oftewel een ontbrekende of misvormde deugd (ondeugd). Voor onszelf kunnen we dit zo begrijpen dat een beperkt aantal ondeugden aan de basis van zwaktes liggen.

De zeven hoofdzonden kun je spiegelen aan zeven van de negen enneagramtypen. Daarmee krijgt iedere negatieve neiging tot "zonde" een positieve tegenhanger (deugd).

Wikipidia

Het enneagram is een persoonlijkheidsmodel dat zich met bewust of onbewust gedrag bezighoudt. De modellen geven de motivatie aan vanwaaruit in veel omstandigheden gehandeld of gedacht wordt. Volgens het enneagram is het ene persoonlijkheidstype niet beter dan het andere type. Het enneagram gaat over de terugkeer naar de essentie. Elk van de negen persoonlijkheidstypen van het enneagram heeft zich gevormd rond een centrale passie. De passie en de preoccupatie die hieruit voortkomt, bepalen in dit model de levensbeschouwing van elk van de enneagramtypen. Elke passie heeft in een aspect van de hogere deugd van de essentie zijn tegenpool. De mens wordt verondersteld op zoek te zijn naar dat aspect van de hogere deugd dat we missen.

De typering van elk van de negen modellen is een beschrijving van behoeftes, aannames en positieve en minder positieve drijfveren om situaties in het leven aan te gaan. Inzicht in het enneagram beoogt mensen te helpen zichzelf en anderen te begrijpen, en in het bijzonder waarom mensen op een bepaalde manier op elkaar reageren. Ook wil het een handvat geven om naar persoonlijke groei te zoeken.
Tot zover Wikipedia deels geciteerd.

Het enneagram kan dus voor mensen nuttig zijn als hulpmiddel om zelfinzicht te krijgen en hun persoonlijke groei en ontwikkeling te stimuleren. Door zichzelf te identificeren met een bepaald enneagramtype, kunnen mensen meer inzicht krijgen in hun persoonlijkheid, motivaties en gedrag, en kunnen ze werken aan het verbeteren van hun sterke punten en het aanpakken van hun zwakke punten.

Disclaimer

Het is belangrijk om op te merken dat het enneagram, net als andere persoonlijkheidssystemen, niet mag worden gebruikt om mensen te labelen of te categoriseren, en dat het niet mag worden gebruikt als een alternatief voor wetenschappelijk onderbouwde persoonlijkheidstests. Mensen moeten kritisch blijven en het enneagram niet als absolute waarheid beschouwen zonder wetenschappelijk bewijs om hun geldigheid te ondersteunen.

Naar een balans in eigenschappen

Wat bij een enneagramtype niet duidelijk is, is welke eigenschappen (deugden) mensen beter in balans zouden moeten brengen om die persoonlijke groei te ondersteunen. We voegen deze toe vanuit de componenten autonomie, kwaliteit en verbinding.
Elk enneagramtype kent vier basisdrijfveren om met verlies (niet verbonden zijn en ervaringen van frustratie, tekort) om te gaan: verdediging (afweer), verleiding (fixatie), vermijding (allergie) en verslaving. De Verleiding laat zien door welke aannames en overtuigingen we worden aangestuurd. De Fixatie bepaalt hoe je de wereld ziet en werkt self-fulfilling. De Vermijding spreekt voor zich: iedereen probeert te vermijden waarvoor hij allergisch is. De Verdediging is de strategie waarmee pijn en frustratie worden afgeweerd.

De Verslaving is de motor die je energie geeft en het enneagramtype vormt. Zeven types verslaving komen overeen met de hoofdzonden. Per verslaving presenteren we hieronder de bijbehorende verdediging, verleiding en vermijding via dit onderdeel van een tabel.

basisdrijfveren enneagram
verdediging verleiding vermijding  
afweer fixatie allergie nr


Een verslaving is een onbewuste motivatie die meestal wordt ontkend.
Het aardige van de enneagramtypes in combinatie met de componenten, deugden en hoofdzonden is dat iedereen zich wel in een of meer enneagramtypes kan herkennen. Je kunt je vervolgens bevrijden van beperkende overtuigingen en ideaalbeelden en werken aan missende componenten, zodat je weer vrij bent om te worden wie je werkelijk bent. Via de links in de steekwoorden kun je je verdiepen in mogelijke oplossingen en suggesties.

Hieronder sommen wij de 8 mogelijke combinaties van (on)balans in autonomie, kwaliteit en verbinding op en beschrijven we (met behulp van de latijnse termen uit Wikipedia) het resultaat in termen van "zwakte" en het contrast met de "deugd".
Mensen die menen dat zij tot een bepaald enneagramtype horen (behalve type 3) kunnen uit de combinatie leren op welke eigenschappen ze zich kunnen richten voor meer balans in hun leven en welke valkuilen te vermijden.

We beginnen met de ideale combinatie van componenten die -mits in balans- leidt tot gelukkig zijn en we eindigen met het ontbreken van de drie componenten: een onbalans gekenmerkt door passiviteit (-), gemakzucht (-) en onverschilligheid (-) resulterend in de zevende zwakte of hoofdzonde: luiheid.

 

Autonomie Kwaliteit Verbinding balans
Vrijheid (+) Creativiteit (+) Liefde (+)

 

Ideaal is leven in vrijheid (+) en liefde (+) en creatief (+) bezig te zijn.
Maar niemand is perfect en zuiver geluk duurt maar kort. Het leven is een constant (opnieuw) zoeken naar evenwicht waaruit je accepteert en rustig kunt observeren dat geluk voorbij gaat en weer opbloeit.

De eerste hoofdzonde is Hoogmoed, Trots of Hybris. In Hoogmoed zit nog iets van autonomie, namelijk eigenwaarde (+), maar het ontbreekt aan kwaliteit en verbinding. Die zijn verworden tot zwaktes of ondeugden als manipulatie (-) en arrogantie (-).
Tegenover Hoogmoed staat de deugd Bescheidenheid. Wil iemand af van Hoogmoed en nederig(er) worden, dan is de boodschap om bescheidener te worden door te kijken wat de aard is van de "manipulatie" en de "arrogantie" in termen van gelijkwaardigheid (kwaliteit) en inlevingsvermogen (verbinding). Deze staan cursief onder de rij toegevoegd. Zij zijn missend en te ontwikkelen.

Vervolgens presenteren we het bijbehorende enneagram, type 2, de Gever. Gevers willen het gevoel hebben nodig te zijn en onderdrukken hun eigen behoeftigheid. Deze schijnbare sociale houding kan leiden tot arrogantie, omdat Gevers neigen tot manipuleren en niet uitkomen voor hun eigen behoeftes. Hun verslaving is de hoofdzonde Hoogmoed oftewel Trots.


Hoofdzonde
Superbia Hoogmoed

Superbia, de Latijnse benaming voor hoogmoed of ijdelheid (Grieks: hybris). Het wordt beschouwd als de ergste van de zeven zonden en eveneens de eerste: alle andere zonden komen uit superbia voort. Met superbia wordt het verlangen om belangrijker of aantrekkelijker te zijn bedoeld, of een liefde voor zichzelf.

De slang uit de Bijbel verleidde Adam en Eva om kennis te nemen van goed en kwaad en zo gelijk te worden aan God. Hun straf was dat zij uit het paradijs werden verdreven. In onze wereld is het oordelen, wat wij mensen voortdurend doen, de reden dat wij niet paradijslijk kunnen samenleven. Het daarvan bewust worden is een mogelijke uitweg.

Arrogantie (-) Manipulatie (-)
Autonomie Kwaliteit Verbinding onbalans
Eigenwaarde (+)
Evenwaardigheid Inlevingsvermogen missend
Hoogmoed heeft als positieve component "eigenwaarde" en als negatieve component "arrogantie" en "manipulatie".
De bijhorende deugd is Bescheidenheid. Missend zijn "evenwaardigheid" en "inlevingsvermogen".
Enneagram type 2 de Gever (of Helper) is warm, betrokken, verzorgend en gevoelig voor de behoeftes van anderen.
Gevers vinden het belangrijk om geliefd te zijn en gewaardeerd te worden. Geven graag uiting aan positieve gevoelens ten opzichte van anderen.
Ze zijn geïnteresseerd in mensen en het verzorgen; willen graag warm en vriendelijk overkomen.
basisdrijfveren enneagram
verdediging verleiding vermijding  
onderdrukken nodig zijn behoeftigheid 2


Positieve eigenschappen zijn zorgzaam, genereus, enthousiast en ontvankelijk.
Negatieve eigenschappen zijn manipulatief, indirect, bezitterig en hysterisch.
In relaties zijn Gevers attent, waarderend, speels en koesterend, maar ook dominant, behoeftig, manipulerend en onoprecht.


Avaritia Hebzucht
Avaritia, de Latijnse benaming voor hebzucht, is het verlangen naar macht, geld, rijkdom of bezittingen, met name als door het bezit van een van deze je een ander hetzelfde bezit ontzegt. De misdaden die hieruit voortkomen zijn ontrouw, verraad, omkoping en diefstal. Zij ontstaan door geweld, manipulatie of de misbruik van autoriteit.
Gierig (-)
Autonomie Kwaliteit Verbinding onbalans
Onafhankelijk (+) Scherpzinnig (+)
Vrijgevigheid missend
Hebzucht heeft als positieve component "onafhankelijkheid" en "scherpzinnigheid" en als negatieve component "gierigheid". De bijhorende deugd is Gulheid, missend is "vrijgevigheid".

Enneagram type 5 de Waarnemer (of Observant) is introvert, leergierig, analytisch en inzichtelijk.
Waarnemers hebben een sterke behoefte om alles te weten en te begrijpen, onafhankelijk te zijn en te voorkomen dat ze een gek figuur slaan; vertrouwen op hun eigen bronnen en zoeken veiligheid in kennis.

basisdrijfveren enneagram
verdediging verleiding vermijding  
terugtrekken kennis afhankelijkheid 5


Positieve eigenschappen zijn analytisch, volhardend, objectief, gevoelig en scherpzinnig.
Negatieve eigenschappen zijn afstandelijk, sub-assertief, negatief, koppig en intellectueel-arrogant.

In relaties zijn Waarnemers vriendelijk, opmerkzaam, ruimdenkend, onafhankelijk en betrouwbaar, maar ook teruggetrokken, negatief, achterdochtig en twistziek. Ze hebben zin voor avontuur en de baas spelen.

Invidia Jaloezie
Invidia, de Latijnse benaming voor afgunst, jaloezie of nijd.
Teruggetrokken (-)
Autonomie Kwaliteit Verbinding onbalans
Ambitieus (+) Empatisch (+)
Zelfstandig missend
Jaloezie heeft als positieve component "ambitieus" en "empatisch" en als negatieve component "teruggetrokken". De bijhorende deugd is Zelfkennis. Missend is "zelfstandigheid".
Enneagram type 4 de Romanticus (of Individualist) is gevoelig, warm en scherpzinnig.
De 'individualist' wil graag anders zijn dan de rest, aan de ene kant is hij jaloers op het gewone en normale leven, maar aan de andere kant verafschuwt hij dit, hij wil opvallen in zijn apartheid, maar kan er ook van genieten om lekker in zijn eigen wereldje te zitten.
Hebben een sterke behoefte om met hun gevoelens in contact te komen en om begrepen te worden, om te zoeken naar de zin van het leven en geen doorsnee-mens te zijn.
Hebben sterke behoefte om zich te uiten en willen graag origineel overkomen.
basisdrijfveren enneagram
verdediging verleiding vermijding  
onderscheiden echtheid alledaagsheid 4


Positieve eigenschappen zijn warm, creatief, expressief, verfijnd en anderen tot steun.
Negatieve eigenschappen zijn depressief, verlegen, moralistisch, koppig en teruggetrokken.

In relaties zijn Romantici empathisch, zachtaardig, gepassioneerd en zich snel bindend, maar ook in zichzelf verdiept, jaloers, emotioneel, humeurig, intolerant en snel afgewezen.


Ira Woede
Ira, de Latijnse benaming voor woede, gramschap, toorn of wraak.
Inflexibel (-) Oordelend (-)
Autonomie Kwaliteit Verbinding onbalans
Integer (+)
Attent Toegewijd missend
Woede heeft als positieve component "integriteit" en als negatieve component "inflexibiliteit" en "oordelend". De bijhorende deugd is (Naasten)liefde. Missend is "attent" en "toegewijd" zijn.
Enneagram type 1 de Perfectionist is realistisch, consciëntieus en principieel.
Perfectionisten zijn gedreven om een correct leven te leiden; willen zichzelf en de wereld graag verbeteren; zien boosheid als karakterfout en bedwingen het daarom; leven nauwkeurig volgens normen en proberen de wereld te verbeteren.
basisdrijfveren enneagram
verdediging verleiding vermijding  
reactieformatie perfectie imperfectie 1

Positieve eigenschappen zijn eerlijk, betrouwbaar, ordelijk, idealistisch, productief en gedisciplineerd.
Negatieve eigenschappen zijn oordelend, inflexibel, kritisch, jaloers en dominant.
In relaties zijn Perfectionisten loyaal, toegewijd en consciëntieus, maar hebben ook hoge verwachtingen en zijn twistziek, pietluttig en star.


Luxuria Wellust
Luxuria, de Latijnse benaming voor onkuisheid, lust of wellust. Beschouwd als een ongewenst derivaat voortkomend uit de voortplantingsdrift.
Egocentrisch (-) Opstandig (-)
Autonomie Kwaliteit Verbinding onbalans
Gepassioneerd (+)
Zelfbeheerst Ingetogen missend
Wellust heeft als positieve component "gepassioneerd" en als negatieve component "egocentrisch" en "opstandig". De bijhorende deugd is Respect. Missend is "zelfbeheersing" en "ingetogenheid".
Enneagram type 8 de Baas (of Leider) is direct, onafhankelijk, zelfverzekerd en beschermend.
Bazen hebben een sterke behoefte om zelfstandig en sterk te zijn en om gevoelens van zwakheid en afhankelijkheid te vermijden; hebben een krachtige uitstraling en zijn niet bang om hun boosheid te uiten.
basisdrijfveren enneagram
verdediging verleiding vermijding  
ontkenning kracht kwetsbaarheid 8

Positieve eigenschappen zijn direct, gezaghebbend, beschermend, energiek, loyaal en vol zelfvertrouwen.
Negatieve eigenschappen zijn dominant, opstandig, ongevoelig, egocentrisch, sceptisch en agressief.

In relaties zijn Bazen loyaal, zorgzaam, oprecht, toegewijd en vrijgevig, maar ook veeleisend, arrogant, strijdlustig, bezitterig en onbuigzaam; hebben veel kritiek.

Gula Vraatzucht
Gula, de Latijnse benaming voor onmatigheid, gulzigheid of vraatzucht.
Manisch (-)
Autonomie Kwaliteit Verbinding onbalans
Grenzeloos (+) Gretig (+)
Tevreden missend
Vraatzucht heeft als positieve component "grenzeloosheid" en "gretigheid" en als negatieve component "manie". De bijhorende deugd is Matigheid. Missend is "tevredenheid".

Ennegram type 7 de Levensgenieter (of Avonturier) is energiek, levendig en optimistisch. Levensgenieters hebben een sterke behoefte om gelukkig te zijn en leuke activiteiten te organiseren; proberen pijn en lijden te vermijden; willen hun steentje bijdragen aan de wereld; mijden onplezierige emoties, waaronder angstgevoelens.

Rationaliteit: denkt in beelden, sterke helikopterview, legt makkelijk verbanden, overziet complexe situaties, versterkt associëren.

basisdrijfveren enneagram
verdediging verleiding vermijding  
rationalisering plezier pijn 7


Positieve eigenschappen zijn spontaan, fantasierijk, productief, charmant, snel en nieuwsgierig.
Negatieve eigenschappen zijn impulsief, narcistisch, ongeconcentreerd, ongedisciplineerd en manisch.
In relaties zijn Levensgenieters lichthartig, vrijgevig, hartelijk, amusant en zorgzaam, maar ook narcistisch, eigenwijs, defensief en verward; lastig om te binden.


Acedia Luiheid

Acedia, de Latijnse benaming voor gemakzucht, traagheid, luiheid, of vadsigheid. Moderne varianten zijn: (spirituele) onverschilligheid, niet betrokken zijn, sociale luiheid.

Passief (-)

Gemakzuchtig (-)

Onverschillig (-)
Autonomie Kwaliteit Verbinding onbalans
Spontaan Zorgvuldig Betrokken missend
Luiheid heeft geen positieve component en heeft als negatieve componenten "passiviteit", "gemakzucht" en "onverschilligheid". De bijhorende deugd is IJver. Missend zijn "Spontaniteit", "Zorgvuldigheid" en "Betrokkenheid".
Enneagram type 9 de Bemiddelaar (of Vredestichter) is ontvankelijk, goedaardig en ondersteunend.
Bemiddelaars hebben een sterke behoefte om de vrede te bewaren, op te gaan in anderen en conflicten te vermijden. Nemen eigenschappen van anderen over en kunnen daarmee zeer verschillende verschijningsvormen hebben; zijn meegaand en zich vaak niet bewust van hun boosheid.
basisdrijfveren enneagram
verdediging verleiding vermijding  
verdoving harmonie conflicten 9


Positieve eigenschappen zijn vriendelijk, geduldig, ruimdenkend, diplomatiek en empathisch.
Negatieve eigenschappen zijn passief, vergeetachtig, koppig, bezeten en subassertief.
In relaties zijn Bemiddelaars vriendelijk, teder, steunend en loyaal, maar ook passief-agressief, veel te meegaand, koppig en defensief.



De positieve aspecten bij bepaalde hoofdzonden (zwaktes) maken het gemakkelijker om je erin te verplaatsen.

Mensen worden niet gestraft voor hun zwaktes, maar door het ontbreken van deugden.

Je hoeft geen katholiek te zijn om dit overzicht te gebruiken als inspiratie om deugden in jezelf aan te boren en om zwaktes aan te pakken.

De zeven hoofdzonden handleiding voor de 21ste eeuw (bol.com).

Jaloezie, wellust en andere hoofdzonden als misvormde deugden (bol.com).

Geplaatst door .

Privacy verklaring.